Mainframe Bilgisayar Hurdaları, çok büyük veri işleme kapasiteleri ve yüksek güvenlik gereksinimleri nedeniyle özellikle finans, savunma, sigorta ve kamu kurumları tarafından kullanılan devasa bilgi işlem sistemleridir. IBM, Fujitsu, Hitachi gibi markalar tarafından geliştirilen bu sistemler onlarca yıl boyunca büyük organizasyonların temel altyapısını oluşturmuştur. Ancak teknoloji ilerledikçe, bu dev sistemler yerini daha kompakt, çevreci ve maliyet etkin çözümlere bırakmıştır. Kullanım dışı kalan mainframe bilgisayarlar ise “hurda” statüsüne geçmektedir.
Mainframe Bilgisayar Nedir?
Tanım ve Özellikler
- Yüksek işleme kapasitesi
- Aynı anda binlerce kullanıcıya hizmet verebilme
- Olağanüstü dayanıklık ve yüksek çalışma sürekliliği (uptime)
- Çoğu zaman tüm veri merkezini kapsayan fiziksel büyüklük
Tarihsel Gelişim
- 1950’ler: IBM 701, UNIVAC gibi ilk nesil mainframe’ler
- 1970’ler: COBOL tabanlı uygulamalarla yaygınlaşma
- 1990’lardan itibaren: Mini bilgisayar ve sunucu sistemlerinin yaygınlaşmasıyla kullanımda azalma
Mainframe Hurdalarının Yapısal Özellikleri
Temel Bileşenler
- İşlemci Modülleri: Çok çekirdekli, çoğu zaman özel mimarili CPU’lar
- Bellek Birimleri: Yüksek kapasiteli RAM üniteleri
- Saklama Sistemleri: RAID yapısında disk dizileri (HDD/SSD)
- Güç Kaynakları: Yüksek voltaj destekli, modüler halinde yedekli PSU’lar
- Soğutma Sistemleri: Fanlar, sıvı soğutma üniteleri
Malzeme Dağılımı
- Çelik, bakır, alüminyum şasi ve kasa elemanları
- Plastik ve kauçuk bölümler
- PCB kartları, entegre devreler, yarı iletkenler
Hurdaya Ayrılma ve Söküm Süreci
Toplama Kanalları
- Devlet daireleri ve kamu kurumlarının hurda ihaleleri
- Bankalar ve sigorta firmalarından elenmiş sistemler
- Veri merkezlerinin donanım yenileme dönemleri
Söküm Aşamaları
- Güvenlik: Veri silme (data sanitization) ve disk üzerinden fiziksel veri imhası
- Modüler ayrımı: İşlemci, bellek, disk, PSU, fan sistemlerinin ayrılması
- Malzeme ayırımı: Metal, plastik ve elektronik ayrıştırma
Geri Dönüşüm Yöntemleri
Fiziksel Geri Dönüşüm
- Metal şasi ve kasa parçalarının eritilip yeni ürünlerde kullanılması
- Plastik elemanların granüle edilmesi
Elektronik Bileşenlerin Değerlendirilmesi
- PCB kartlarından bakır, altın, paladyum gibi değerli metallerin geri kazanımı
- Çalışabilir durumdaki RAM ve CPU modüllerinin ikinci el pazarında değerlendirilmesi
Kimyasal ve Termal Yöntemler
- Asidik çözücülerle metal ayrıştırma
- Termal piroliz teknikleri ile karbonlu yapıların geri kazanımı
Ekonomik ve Çevresel Katkılar
Ekonomik Faydalar
- Mainframe Bilgisayar Hurdaları nın geri dönüştürülmesi
- Metal ve elektronik bileşenlerin satılmasından elde edilen kazçlar
- Yeni teknolojiler için hammadde temini
Çevresel Yararlar
- Elektronik atık dağlarının azalması
- Hammadde ihtiyacının düşmesiyle doğal kaynakların korunması
- Atık su ve toprak kirliğinin önlenmesi
Mevzuat ve Standartlar
- WEEE Direktifi (EU Waste Electrical and Electronic Equipment Directive)
- RoHS (Restriction of Hazardous Substances)
- Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen E-atık yönetmelikleri
- ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi
Mainframe Bilgisayar Hurdaları, teknoloji tarihinin en büyük ve etkili dijital sistemlerindendir. Ancak zamanla kullanım dışı kalan bu dev yapılar, doğru şekilde geri dönüşürülmediklerinde ciddi çevre sorunlarına neden olabilir. Etkin bir söküm ve geri dönüşüm planlamasıyla, hem çevre korunabilir hem de ekonomiye katkı sağlanabilir. Bireysel ve kurumsal bilinçlenme ile geri dönüşüm süreçleri daha etkili ve yaygın hale gelebilir.
