Socket AM4 Bilgisayar Anakartı Hurdaları : AMD’nin Zen mimarisiyle birlikte sunduğu Socket AM4, 2017’den bu yana hem masaüstü kullanıcıları hem de kurumsal sistemler için vazgeçilmez bir platform olmuştur. AM4, Ryzen ve Athlon işlemcilerle geniş bir uyumluluk sunarak, fiyat/performans dengesini ön plana çıkaran sistemlerin kalbini oluşturmuştur. Ancak teknolojinin sürekli evrimi, AM4 platformunu da yavaş yavaş terkedilir hâle getirmekte ve yerini AM5 gibi daha yeni çözümler almaktadır.
Socket AM4 Nedir?
Socket AM4, AMD’nin Zen, Zen+, Zen 2 ve Zen 3 mimarilerine dayanan işlemcileri desteklemek üzere geliştirdiği bir CPU soketidir. A320, B350, B450, X370, X470, X570 ve B550 gibi yonga setlerini destekler.
Teknik Özellikler:
- Pin Sayısı: 1331 (PGA)
- Bellek Desteği: DDR4 2133 MHz’den 5100 MHz’e kadar (OC ile)
- PCIe: Gen 3.0 ve Gen 4.0 desteği
- Çoklu GPU desteği: CrossFire ve bazı kartlarla SLI
- Anakart boyutları: ATX, microATX, miniITX
AM4 Anakartların Hurdaya ayrılma sebebi
1. Donanımsal Eski Teknoloji
Yeni nesil Ryzen 7000 serisi işlemciler AM5 soketini gerektiriyor. Bu da AM4 platformunu eski teknoloji statüsüne sokuyor.
2. Arızalı Bileşenler
- VRM (Voltage Regulator Module) arızaları
- BIOS yongası hataları
- RAM slotlarında fiziksel deformasyon
3. Fiziksel Hasar
- USB port arızaları
- PCIe slot kırıkları
- Nem ve oksidasyon hasarı
4. Yükseltme Tercihi
Kullanıcılar AM5, Intel LGA 1700 gibi yeni platformlara geçmekte. Bu da eski AM4 anakartların atıl kalmasına yol açmaktadır.
5. Seri Üretim Sonrası Hurda Stoğu
Üretim fazlası ya da fabrika çıkışlı kusurlu kartlar da geri dönüşüme yönlendirilir.
AM4 Anakartlarında Bulunan Değerli Malzemeler
1. Altın
- CPU soketi pinleri ve kontak noktalarında
- PCIe ve RAM yuvalarında
2. Gümüş
- Lehim noktalarında
- Veri iletim yollarında
3. Bakır
- Çok katmanlı PCB içeriğinde
- VRM ve bobinlerde
4. Alüminyum ve Demir
- Soğutma blokları
- Montaj aparatları
5. Nadir Toprak Elementleri
- Yüzey montajlı bazı entegrelerde ve kapasitörlerde
AM4 Anakart Geri Dönüşüm Süreci
1. Toplama
- Bireysel kullanıcılar, bilişim firmaları ve e-atık toplama merkezlerinden toplanır.
2. Ön Ayıklama
- Çalışır durumda olan anakartlar ikinci el satışa çıkarılır.
- Tamir edilemeyecek durumda olanlar geri dönüşüme yönlendirilir.
3. Fiziksel Parçalama
- Anakartlar endüstriyel makinelerde küçük parçalara ayrılır.
4. Metal Ayırımı
- Mıknatıs ve hava filtreleme sistemleriyle ferromanyetik ve diğer metaller ayrılır.
5. Kimyasal Çözeltilerle Değerli Metal Kazanımı
- Asit banyolarında altın ve gümüş ayrıştırılır.
- Alternatif: Biyolojik çözeltilerle çevre dostu geri dönüşüm
6. Saflaştırma
- Elektroliz yöntemiyle saf metal elde edilir
7. Yeniden Değerlendirme
- Elde edilen metaller yeni elektronik bileşenlerde kullanılır.
Türkiye’de AM4 Anakart Geri Dönüşüm Ekosistemi
Mevzuat:
- 2012/19/EU WEEE Direktifi’ne uyumlu olarak “Elektronik Atık Yönetimi”
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı düzenlemeleri
Belediyelerin Katkısı:
- E-atık kutuları
- Mobil e-atık toplama istasyonları
Teşvik ve Fonlar:
- KOSGEB desteği
- TUBİTAK 1507, 1501 projeleri
Çevresel Katkılar
1. Doğal Kaynak Tasarrufu
- Bakır, altın gibi madenlerin doğrudan çıkarımı azalır
2. Atık Yönetimi
- Kontrollü geri dönüşüm çevreyi kirletmez
3. Enerji Tasarrufu
- Geri dönüşüm, yeni üretime kıyasla %60 daha az enerji kullanır
İleri Dönüşüm Fikirleri
1. Eğitim Malzemesi
- Teknik liselerde donanım eğitimi
- Üniversitelerde Ar-Ge çalışmaları
2. Sanatsal Projeler
- Anakart bileşenleriyle heykel ve takı yapımı
3. Maker Toplulukları
- Raspberry Pi tabanlı sistemlerde anakart kullanımı
Toplumsal Bilinç ve Dijital Kampanyalar
1. Eğitim Seminerleri
- Belediyeler, okullar ve sivil toplum kuruluşları aracılığıyla
2. Dijital Teşvikler
- Sosyal medya kampanyaları
- “Atığını Getir, Donanım Kazan” tarzı yarışmalar
Geleceğe Yönelik Öneriler
1. Politikalar
- E-atık teslimine vergi indirimi
- Lisanssız geri dönüşüm uygulamalarına denetim
2. Teknoloji
- AI tabanlı ayırma sistemleri
- Otonom e-atık toplama robotları
3. Uluslararası İşbirliği
- Avrupa Birliği ile ortak projeler
- Geri dönüşüm teknolojisi transferi
Socket AM4 Bilgisayar Anakartı Hurdaları bir nesli kapsayan AMD tabanlı sistemlerin en güçlü platformlarından biri olarak teknoloji tarihindeki yerini aldı. Ancak zamanla yeni teknolojiler, bu platformun da hurdaya ayrılmasına neden oldu. Bu süreç doğru yönetildiğinde hem çevresel hem de ekonomik açılardan büyük bir potansiyel barındırmaktadır. AM4 anakartların geri dönüşümü ve tüm anakart hurdaları nın, sürdürülebilir dijital ekosistemlere geçişte kritik bir adımdır.
