Socket SP3 Bilgisayar Anakartı Hurdaları : Yüksek performanslı bilgi işlem altyapıları için geliştirilen Socket SP3 platformu, AMD’nin EPYC serisi işlemcileri ile birlikte veri merkezleri ve kurumsal sistemlerin temel taşlarından biri olmuştur. 2017’de piyasaya sürülen bu platform, çok çekirdekli işlem gücü ve geniş bellek desteği ile öne çıkmıştır. Ancak teknolojinin hızlı dönüşümü, SP3 tabanlı sistemlerin de hurda statüsüne ulaşmasına yol açmıştır.
Socket SP3 anakartların teknik özellikleri, neden hurdaya ayrıldıkları, içerdiği değerli materyaller, geri dönüşüm süreçleri, Türkiye’deki uygulamalar, ekonomik ve çevresel katkıları detaylı şekilde ele alınacaktır.
Socket SP3 Nedir?
Socket SP3, AMD’nin Zen mimarili EPYC sunucu işlemcileri için geliştirdiği LGA (Land Grid Array) yapısında bir sokettir. Genellikle 1U-4U sunucu kasalarında, HPC (High Performance Computing) çözümlerinde ve bulut bilişim altyapılarında kullanılır.
Teknik Özellikler
- Pin Sayısı: 4094 (LGA)
- Bellek Desteği: DDR4 ECC Registered DIMM, 8 kanal, 2 TB’a kadar kapasite
- PCIe: Gen 3.0 ve Gen 4.0 desteği
- Soket Türü: LGA (Pinler anakart üzerindedir)
- Desteklenen İşlemciler: AMD EPYC 7001, 7002, 7003 serileri
- TDP Aralığı: 120W – 280W
SP3 Anakartların Hurdalanma Nedenleri
1. Teknolojik Güncelliğini Yitirmesi
Yeni nesil SP5 soketi ve DDR5 destekli sistemlerin çıkışı, SP3’ü ikinci plana itmiştir.
2. Donanımsal Arızalar
- VRM sistemlerinin aşırı yük altında yanması
- IPMI (Intelligent Platform Management Interface) modül arızaları
- UEFI BIOS bozulmaları
3. Fiziksel Hasar
- Rack montaj esnasında hasar
- Yüksek ısıya bağlı PCB eğilmeleri
- Fan konnektörü ve sensör arızaları
4. Veri Merkezi Yenilemeleri
Sunucu çiftliklerinde düzenli olarak donanım yenileme yapılması SP3 anakartların toplu şekilde hurdaya ayrılmasına neden olur.
SP3 Anakartlarda Bulunan Değerli Materyaller
1. Altın
- LGA temas noktalarında
- BGA (Ball Grid Array) entegre bağlantılarında
2. Gümüş
- Lehim noktalarında
- Termal sensör kontaklarında
3. Bakır
- Katmanlı PCB yapısında
- Güç dağıtım devrelerinde
4. Alüminyum
- Soğutma blokları ve montaj braketlerinde
5. Kalay ve Kurşun
- Lehim bileşimlerinde (özellikle eski nesil anakartlarda)
6. Nadir Toprak Elementleri
- Kapasitör ve MOSFET’lerde
Geri Dönüşüm Süreci
1. Toplama
- Veri merkezi çıkışlı donanımlar
- Leasing süresi dolmuş sistemler
- Arızalı anakartlar
2. İşlev Kontrolü
- Yeniden kullanılabilecek anakartlar ayıklanır
- İşlevsiz kartlar fiziksel geri dönüşüme yönlendirilir
3. Parçalama
- Otomatik makinelerde küçük boyutlara ayrılır
4. Metal Ayırımı
- Mıknatıs, siklon filtre ve hava süpürgeleri ile metal ve plastik ayrımı yapılır
5. Asitli Kazanım
- Nitrik asit ve benzeri çözücülerle değerli metaller ayrılır
- Geri kazanılan metaller elektrolizle saflaştırılır
6. Çevre Dostu Alternatifler
- Siyanürsüz altın kazanımı
- Bakteri ile metal ayrıştırma (biyolojik geri dönüşüm)
Türkiye’de SP3 Anakart Geri Dönüşümü
Mevzuat
- Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği
- Çevre Kanunu’nun 2872 sayılı maddesi
Belediye ve Kurumsal Uygulamalar
- E-atık konteynerleri
- Üniversitelerde kampüs geri dönüşüm projeleri
- Kurumsal sunucu çiftliklerinden doğrudan alım
Çevresel Kazanımlar
1. Madenciliğin Azaltılması
- Maden çıkarım ihtiyacı azalır
- Toprak ve su kirliliği önlenir
2. Enerji Tasarrufu
- Geri dönüşüm, birincil üretime göre %80’e kadar daha az enerji tüketir
3. Sera Gazı Salınımı Azalır
- Doğrudan üretim yerine geri dönüşümle karbon ayak izi düşer
İleri Dönüşüm Örnekleri
1. Veri Kurtarma Eğitim Kitleri
- Anakart Hurdaları, siber güvenlik ve veri kurtarma eğitiminde kullanılabilir
2. Endüstriyel Sanat Projeleri
- Socket SP3 Bilgisayar Anakartı Hurdaları, modern sanatta ve iç mimaride dekoratif olarak değerlendirilebilir
Dijital ve Toplumsal Bilinçlendirme
1. E-Atık Eğitim Kampanyaları
- Belediyeler aracılığıyla
- Üniversite iş birlikleri ile
2. Online Platformlar
- “Eskiyi Getir, Yeni Al” kampanyaları
- Geri dönüşüm takip mobil uygulamaları
3. Teşvikler
- Geri dönüşüm yapan firmalara vergi indirimi
- Geri getirilen anakart başına puan sistemi
Geleceğe Yönelik Öneriler
1. Yasal Düzenlemeler
- Zorunlu geri dönüşüm kotası
- E-atık denetimlerinde sıklaştırma
2. Uluslararası İşbirlikleri
- AB fonları ile ortak projeler
- Dünya E-Atık Günü’nde farkındalık etkinlikleri
3. Teknoloji Transferi
- Yurt dışından geri dönüşüm teknolojisi ithalatı
- Üniversite-sanayi iş birlikleri
Socket SP3 Bilgisayar Anakartı Hurdaları, AMD’nin sunucu tarafındaki güçlü çözümü olarak hem performans hem de enerji verimliliği konusunda önemli bir dönem temsil etmiştir. Ancak zamanla, yeni teknolojilerle birlikte bu platformun anakartları da geri dönüşüm süreçlerine konu olmaktadır. Bu süreç sadece çevresel fayda sağlamakla kalmaz, aynı zamanda değerli kaynakların ekonomiye kazandırılmasına da katkı sunar. SP3 anakartlarının sürdürülebilir şekilde değerlendirilmesi, dijital dönüşümün yeşil yüzüdür.
